Porto mei 2015 (door Saskia Törnqvist)

Van de oude binnenstad van Porto naar het plaatselijke conservatorium, de Escola Superior de Música e das Artes (kortweg ESMAE) is het een hele klim, maar de wandeling is zeer de moeite waard. De weg leidt van de oever van de Douro omhoog via trappen, en pleinen vol prachtige panden, gedecoreerd met traditionele azuléjos, geglazuurde tegels. Ook het ESMAE-gebouw heeft een majestueuze allure, maar net als elders in de stad zijn de sporen van verval duidelijk zichtbaar. Uit één van de geopende ramen klinken flarden van een pianokwartet van Brahms die zich buiten vermengen met het geluid van de eerste gierzwaluwen; een weemoedige welkomstgroet.
Acute reden van ons bezoek aan Porto is een uitvoering op 7 mei van Ciudades door het ElleQuart en de ESMAE-Bigband in het kader van het Festival ESMAE 2015. Een langer lopende reden is dat het ElleQuartet al sinds haar oprichting in 2011 een warm pleitbezorger is voor het werk van Willem van Merwijk alias Guillermo Lago. Komende zomer zal dit jonge saxofoonkwartet nogmaals Ciudades uitvoeren, maar dan samen met de Porto Militar Band tijdens het SAXOPORTO Festival. Op verzoek van het ElleQuartet hospiteert Willem van Merwijk nu een aantal repetities en geeft hij op 8 mei op het conservatorium een lezing over zijn eigen werk.

Bij de koffieautomaat in de majestueuze entreehal treffen we Tine van den Geest, altsaxofoniste van het ElleQuartet en het enige niet-Portugese lid. Haar Nederlandse afkomst is trouwens niet te horen in haar drukke conversatie met haar medespeelsters: Rita Pereira (sopraansax), Sara Martins (tenorsax) en Susana Araújo (baritonsax). Alle vier studeerden zij met Fernando Ramos, Gilberto Bernardes en Henk van Twillert, sommigen namen ook lessen in Nederland bij Arno Bornkamp. Van den Geest belandde via een Erasmus-uitwisseling in Portugal, de liefde besloot haar te doen blijven. Daar heeft ze geen spijt van, onder andere gezien het culturele klimaat dat – nu nog – voor Europese begrippen florerend is in Portugal. Maar er zijn andere tijden op komst.

‘Naast onze studie werken wij hier alle vier keihard in het muziekonderwijs’, vertelt Van den Geest. Portugal heeft een fantastisch muziekeducatiesysteem waarin alle scholieren in de leeftijd van 10 t/m 15 jaar gratis muziekonderwijs kunnen krijgen. Naast privéles op een instrument naar keuze zingen ze in een koor en krijgen ze algemene muzikale vorming. Een prachtsysteem dat leidt tot een florerend muziekklimaat. Helaas staat dit alles nu zwaar onder druk door de economische crisis. We werken ons drie slagen in de rondte om ons werk rendabel te houden, maar we krijgen daar tegelijk ontzettend veel energie van: er staat immers iets belangrijks op het spel.’

Tijdens de repetitie aan Ciudades spat de energie er inderdaad van af. In Córdoba klinkt één en al Spaanse duende, in Sarajevo rommelt onder de contemplatieve melodieën een vulkaan van opgehoopte spanning, in Addis Abeba gaat het dak eraf met stuiterende ritmes. Voor Willem is het alleen kwestie van puntjes op de i zetten, de verhalen achter de muziek te vertellen en nog een paar saxofonistentrucs te verklappen. Na de repetitie gaat de kurk van de fles in het nabijgelegen restaurant, de lappen vlees en bacalao worden in indrukwekkende hoeveelheden op tafel gezet. Bij de tweede fles Douro-wijn weten de dames van ELLE het zeker: ‘die muziek van Willem is zo mediterraan als deze wijn. Musici hier begrijpen hem helemaal. En hij ons ook. Dat merken wij aan alles!’
© 2015 Saskia Törnqvist